Λάμα Γκέντυν Ρίνποτσε: Η Φύση του Νου - Μαχαμούντρα

Η Φύση του Νου - Μαχαμούντρα

Διδασκαλία του λάμα Γκέντυν Ρίνποτσε στην Αθήνα, 1981

Σ

ε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, αντί να διερευνήσουμε την αληθινή φύση μέσα μας, ψάχναμε πράγματα έξω από εμάς, που δεν υπάρχουν ουσιαστικά. Προσπαθούμε να βρούμε λύσεις μέσα από αυτά, ενώ η λύση βρίσκεται στην πραγματική βουδδική φύση μέσα μας. Γραπωνόμαστε στην ιδέα του «εγώ» και του «εαυτού», αναγνωρίζοντας ως υπαρκτό κάτι που δεν ισχύει. Εξ αιτίας αυτής της δυαδικής σκέψης, του Εγώ και του Άλλοι, δημιουργείται το μίσος για τους άλλους και η προσκόλληση προς τον εαυτό μας. Έτσι γεννιούνται οι κακές σκέψεις και πράξεις, συσσωρεύεται το κακό κάρμα και στεριώνει η σαμσάρα. Εξ αιτίας αυτών των δεινών που έχουμε σαν καθημερινή εμπειρία, δημιουργούνται τα κλέσα, τα αρνητικά αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα, τα οποία έχουν σαν πηγή τους την άγνοια.

Θα πρέπει να διερευνήσουμε αυτό που καλούμε «εαυτό» και προσκολλούμαστε σε αυτό, για να δούμε αν πραγματικά υπάρχει, ή όχι. Θα πρέπει να δούμε κατ' αρχάς πού βρίσκεται, και να το αναλύσουμε – σε ποιό σημείο του σώματος βρίσκεται, ή ποιό σημείο είναι αυτό που λέγεται «εαυτός», ή αν είναι έξω από το σώμα, ώστε με το δικό μας μάτι της σοφίας να το δούμε. Αν πιστεύουμε ότι υπάρχει, θα πρέπει να βρίσκεται κάπου -στο κεφάλι, ή στα πόδια. Αν πιστεύουμε ότι υπάρχει, τότε θα πρέπει να έχει κάποια μορφή, ή χρώμα, ή σχήμα. Αν το ψάξουμε, δεν θα βρούμε όμως τίποτα. Αλλά δεν μπορούμε και να πούμε ότι δεν υπάρχει, διότι υπάρχει κίνηση και πράξη που κατανοείται ως εμπειρία -δουλειά, περπάτημα, ομιλία κ.λπ. Για παράδειγμα, όταν μιλάμε, το στόμα μας δεν μιλάει αν δεν υπάρχει κάποιος που επιθυμεί να μιλήσει. Αν ακούμε, είναι γιατί υπάρχει κάποιος πίσω από την ακοή που έχει την διάθεση να ακούσει. Αν μυρίσουμε κάτι, επίσης είναι για τον ίδιο λόγο. Και θα πρέπει να αναρωτηθούμε, ποιός είναι αυτός που τα αισθάνεται όλα αυτά; Ο,τιδήποτε υπάρχει στο σύμπαν είναι προβολή του νου μας, όπως δίδαξε ο Βούδδας. Ο νους, είναι η βάση για ο,τιδήποτε, και αυτός είναι που φτάνει στη φώτιση, αυτός που ταλαιπωρείται στη σαμσάρα. Άρα είναι η βάση και για τη σαμσάρα και για τη νιρβάνα. Ο,τιδήποτε ανήκει στο παρελθόν, στο παρόν ή στο μέλλον, είναι προβολή του νου.

Καθώς είπε ο Βούδδας δεν υπάρχει μη-ύπαρξη του νου, ούτε μη μη-ύπαρξή του. Οπότε δεν μπορούμε να πούμε ούτε ότι υπάρχει, γιατί οι ίδιοι οι Βούδδες δεν τον είχαν δει ποτέ, αλλά ούτε ότι δεν υπάρχει, γιατί επίσης αποτελεί και τη βάση για την επίτευξη της φώτισης. Αν πραγματώσει κάποιος την πραγματική φύση των πραγμάτων, ότι δηλαδή ο νους και όλες οι προβολές του -δηλαδή ό,τι περιλαμβάνεται στον κόσμο – είναι ένα και το αυτό, και ότι δηλαδή όλα καταλήγουν στο νου, η πραγμάτωση αυτή είναι η Μάχα-Άτι Γιόγκα, η Μεγάλη Πραγμάτωση.

Η ιδέα του ότι κάτι υπάρχει ονομάζεται «ετερναλισμός», ενώ η ιδέα του ότι τίποτε δεν υπάρχει «μηδενισμός». Αυτά είναι λανθασμένα άκρα. Το μέσο τους, είναι η «μέση οδός». Αλλά και η ίδια η μέση οδός είναι ένα άκρο. Δεν θα πρέπει να υπάρχει προσκόλληση ούτε σε αυτήν – ούτε δηλαδή στο ότι κάτι υπάρχει, ή στο ότι δεν υπάρχει, αλλά ούτε και στην ύπαρξη και μη ύπαρξη ταυτόχρονα. Θα πρέπει αντ' αυτών να καταλάβουμε ότι η φύση του νου είναι απαλλαγμένη από τα άκρα, της ύπαρξης και μη ύπαρξης. Όταν θα φτάσουμε στη φώτιση θα πραγματώσουμε την ανέκφραστη αλήθεια που είναι πέρα από τα άκρα ύπαρξης και μη ύπαρξης, αλλά και του σταδίου της ταυτόχρονης ύπαρξης και μη ύπαρξης. Είναι η κατάσταση της πραζναπαραμίτα, της υπερβατικής σοφίας. Η κατάσταση αυτή της φώτισης είναι η Μαχαμούντρα.

Ο διαλογισμός είναι η αναγνώριση αυτής της κατάστασης της φύσης του νου και η παραμονή εκεί. Δεν χρειάζεται προσπάθεια για να επιτύχεις κάτι όταν κάνεις διαλογισμό, αλλά να κατανοήσεις κάτι που πριν δεν ήταν κατανοητό, και να απομονώσεις την ιδέα της προσκόλλησης και άγνοιας. Σημαντικό είναι να μην παρασυρόμαστε από συμβάντα του παρελθόντος, αλλά ούτε και του μέλλοντος κατά τον διαλογισμό - να μην υπάρχει κάτι για το οποίο να μετανιώνουμε ή κάτι για το οποίο να αισθανόμαστε χαρούμενοι και υπερήφανοι, από τα γεγονότα αυτά του παρελθόντος, δηλαδή. Όσο για το μέλλον, αυτό δεν έχει έρθει ακόμα, οπότε δεν γνωρίζουμε τί θα συμβεί – είναι χάσιμο χρόνου και ταλαιπωρία, αλλά και δυστυχία, να ασχολούμαστε με το μέλλον. Οπότε και αυτό δημιουργεί εμπόδια στον διαλογισμό. Συμπερασματικά, θα πρέπει να στεκόμαστε στο παρόν, χωρίς προσκόλληση και διάσπαση, αλλά χαλαροί, χωρίς την προσπάθεια να βλάψουμε την κατάσταση του παρόντος διαλογισμού. Θα πρέπει να αποφύγουμε να σχετιστούμε με τον δυαδισμό, δηλαδή με τον διαχωρισμό του αντικειμένου και του υποκειμένου του διαλογισμού – αντ' αυτού αυτά θα πρέπει να ενωθούν. Όσο πιο πολύ κάποιος προσπαθεί να παραμείνει σε αυτή την κατάσταση, τόσο περισσότερο θα αισθανθεί το άνοιγμα και την καθαρότητα, σαν τον ωκεανό που είναι ελεύθερος από κύματα που δημιουργούν οι άνεμοι – είναι ήρεμος και ευθύς. Για να φτάσει κάποιος σε αυτή την κατάσταση ανοίγματος και καθαρότητας, θα πρέπει να συγκεντρώσει το νου του χωρίς διάσπαση. Για να αποφύγει τη διάσπαση, θα πρέπει να ακολουθήσει μια απλή μέθοδο: να συγκεντρώσει το νου του στην αναπνοή του. Όσοι έχουν κάνει διαλογισμό έχουν την εμπειρία της χαράς όταν αισθανθούν την καθαρότητα και το άνοιγμα, αλλά δεν θα πρέπει να προσκολλάται κάποιος σε αυτή την αίσθηση χαράς, γιατί και αυτό θα γίνει εμπόδιο. Επίσης, κατά τον διαλογισμό γεννιούνται πολλές σκέψεις, που δεν θα πρέπει να τις πολεμήσουμε, αλλά να τις αφήσουμε να εκδηλωθούν χωρίς να προσκολλούμαστε σε αυτές. Έτσι θα ξαναγυρίσουν στην αρχική τους πηγή.

«Ο νους που βρίσκεται σε γαλήνια συγκέντρωση, ο νους που ταράσσεται από σκέψεις, και ο παρατηρητής αυτών των σκέψεων, είναι ένα και το αυτό  πράγμα, το οποίο βιώνει αυτές τις τρεις καταστάσεις».

Ο νους που βρίσκεται σε γαλήνη και ο νους που σκέπτεται είναι ο ίδιος ο νους. Οπότε δεν χρειάζεται να επέμβουμε όταν δημιουργείται κάποια σκέψη, απλώς να το παρατηρήσουμε αυτό με εγρήγορση. Η φύση των σκέψεων παράγεται από την κενότητα. Οι σκέψεις γεννιούνται και δεν μπορούμε να τις σταματήσουμε. Όσο και να προσπαθήσουμε, τόσο περισσότερες θα γεννηθούν. Το καλύτερο είναι να παρατηρήσουμε την κενή φύση τους, και τότε από μόνες τους θα αποδυναμωθούν. Αν προσπαθήσουμε να τις αποφύγουμε, το αποτέλεσμα θα είναι να προσκολληθούμε σε αυτές και τελικά να τις ακολουθήσουμε.

Σύμφωνα με τη διδασκαλία του Βούδδα, η σαμσάρα υπάρχει από τον άναρχο χρόνο, οπότε και η σύγχυση υπάρχει από τότε. Δεν υπάρχει σημείο έναρξης να μετρηθεί για την γέννηση της άγνοιας. Το «εγώ» δημιουργούσε σύγχυση από την απαρχή της σαμσάρα, της ύπαρξης, οπότε και αυτό δεν μπορεί να μετρηθεί χρονικά. Όπως και η γη αυτή κάποτε δημιουργήθηκε και κάποτε θα αφανιστεί, για να έρθει μια νέα, έτσι και η ζωή μας ξανά και ξανά, οπότε δεν μπορεί να υπολογιστεί και ένα τέλος. Είναι σαν ένας κύκλος που γυρίζει συνεχώς.